Stosunkowo niedawno zaczęto sobie uświadamiać, jak powszechnym zjawiskiem jest wykorzystywanie seksualne i jak bardzo rani dzieci, które padają jego ofiarą. Na podstawie wyników badań przeprowadzonych w Polsce można szacować, iż co siódme dziecko pada ofiarą jakiejś formy wykorzystywania przez ukończeniem 15. roku życia. Wbrew przekonaniu wielu osób, w większości wypadków sprawcami wykorzystywania seksualnego dzieci są osoby dobrze im znane – np. krewni i przyjaciele rodziny.
Aby zapewnić dzieciom bezpieczeństwo, musimy wiedzieć, jak informować je o zagrożeniach oraz jakie sytuacje i zachowania dzieci powinny nas niepokoić.
Dzieci nie potrafią same powstrzymać sprawców wykorzystywania seksualnego. To my dorośli, musimy wiedzieć, jak należy postępować, gdy podejrzewamy, że dziecko jest wykorzystywane seksualnie.
By dorośli mogli skuteczniej chronić dzieci i pomagać im, powinni wiedzieć jakie sytuacje i sygnały winne wzbudzać niepokój.
Oto sygnały ostrzegawcze w zachowaniu dziecka, które mogą wskazywać na wykorzystywanie seksualne – dziecko, które doświadcza wykorzystywania seksualnego, może przejawiać następujące zachowania:
- zaczyna unikać zostawania sam na sam z którymś z członków rodziny,
- przejawia niespodziewany lęk przed jakąś osobą dorosłą albo nie chce się z nią kontaktować,
- próbuje powiedzieć o wykorzystywaniu w sposób pośredni – za pomocą aluzji i wskazówek; może na przykład wspomnieć, że ktoś poprosił je do dochowanie tajemnicy albo zadawać pełne niepokoju pytania dotyczące rozpadu rodziny lub tego, czy „tatusia mogą zabrać z domu”,
- opisuje zachowania jakiejś osoby dorosłej, wskazujące na to, że osoba ta próbuje uwieść dziecko z zamiarem wykorzystywania seksualnego,
- wydaje się przygnębione i wycofane; skarży się na dolegliwości fizyczne, które nie mają uzasadnienia medycznego, ma problemy ze snem,
- przejawia dolegliwości wskazujące na wykorzystywanie – na przykład ból w okolicy pochwy lub odbytu,
- nie chce chodzić do szkoły bądź też nagle traci zdolność koncentracji uwagi i zaczyna mieć problemy z nauką,
- zaczyna zachowywać się agresywnie,
- przejawia nietypowe zachowania seksualne – publicznie się masturbuje, używa nowych określeń czynności seksualnych lub intymnych części ciała, wykazuje wiedzę seksualną, której się po nim nie spodziewasz.
Poziom objawów, takich jak: lęk, depresja, stres pourazowy, problemy szkolne i z nauką, zachowania autodestrukcyjne czy objawy somatyczne u dzieci, które doznały wykorzystywania seksualnego, jest zróżnicowany.
Więcej objawów mają dzieci starsze niż młodsze, a ich charakter jest inny u chłopców i u dziewczynek. Ilość i głębokość objawów zależy również od tego, jak przebiegało wykorzystanie seksualne dziecka i kto było jego sprawcą, m.in. od wystąpienia bądź nie penetracji, użycia siły, częstości kontaktów seksualnych z dzieckiem i czasu ich trwania. Więcej objawów ujawnia się również u dzieci, którym opiekunowie nie udzielili wsparcia.