Sporządziły:
Izabela Zdulska-Terenowy Komitet Ochrony Praw Dziecka
Anna Kuryś- pedagog szkolny w Gimnazjum nr 1 im. Tadeusza Kościuszki w Jeleniej Górze
Wstęp
1. Praca pedagoga szkolnego w świetle prawa.
a. Zadania pedagoga szkolnego.
b. Procedury reagowania nauczycieli w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży demoralizacja i przestępczością.
2. Diagnoza współczesnych problemów nastolatków i ich środowiska rodzinnego.
3. Szkolne strategie niesienia pomocy uczniom z trudnościami.
Wnioski i rekomendacje
Wstęp
Szkoła, z racji powszechnego charakteru i funkcji jest terenem na którym w różnym stopniu i w różnej postaci, ujawniają się niemal wszystkie nurtujące młodzież problemy, często nakładające się na siebie problemy emocjonalne, relacyjne i szeroko pojęte psychologiczne. W związku z nasilającymi się przejawami dysfunkcji rodzin i- co za tym idzie- przeżywanymi przez dzieci trudnościami, szkoła coraz częściej staje w obliczu nowych wyzwań. Pojawiają się pytania:
• Na ile szkoła może mieć wgląd w realną sytuację rodzinna uczniów?
• Czy naprawdę musi wkraczać w obszar niegdyś zarezerwowany dla wpływu wychowawczego rodziców?
• Czy może nie reagować na wyrażaną wprost prośbę nastolatka „Niech pani porozmawia z moją mamą” lub z drugiej strony strony matki – odczuwającej niepokój o dziecko?
1. Praca pedagoga szkolnego w świetle prawa.
Stanowisko pracy pedagoga szkolnego zostało utworzone w 1973 roku, a zapis mówiący o zadaniach pedagogów szkolnych został zawarty w instrukcji stanowiącej załącznik do Zarządzenia . Do pierwotnych zadań pedagoga szkolnego, należały:
• organizacja i koordynacja działalności szkoły w zakresie opieki i pomocy wychowawczej nad dzieckiem oraz
• podnoszenia poziomu kultury pedagogicznej rodziców.
W myśl najnowszego Rozporządzenia2 do zadań pedagoga i psychologa szkolnego należy:
1. Prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów, w tym diagnozowanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia przyczyn niepowodzeń edukacyjnych oraz wspierania mocnych stron uczniów.
2. Diagnozowanie sytuacji wychowawczych w przedszkolu, szkole lub placówce w celu rozwiązywania problemów wychowawczych oraz wspierania rozwoju uczniów.
3. Udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do rozpoznanych potrzeb.
4. Podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży.
5. Minimalizowanie skutków zaburzeń rozwojowych, zapobieganie zaburzeniom zachowania oraz inicjowanie różnych form pomocy w środowisku szkolnym i pozaszkolnym uczniów.
6. Inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych.
7. Pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień uczniów.
8. Wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.
§ 3. 1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w przedszkolu, szkole i placówce polega na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia, wynikających w szczególności:
1. z niepełnosprawności;
2. z niedostosowania społecznego;
3. z zagrożenia niedostosowaniem społecznym;
4. ze szczególnych uzdolnień;
5. ze specyficznych trudności w uczeniu się; z zaburzeń komunikacji językowej; z choroby przewlekłej;
6. z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych,
7. z niepowodzeń edukacyjnych;
8. z zaniedbań środowiskowych związanych z sytuacją bytową ucznia i jego rodziny, sposobem spędzania czasu wolnego i kontaktami środowiskowymi;
9. z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą.
§ 5. pkt.2. Pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu, szkole i placówce udzielają uczniom nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści wykonujący w przedszkolu, szkole i placówce zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w szczególności psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, doradcy zawodowi i terapeuci pedagogiczni zwani dalej „specjalistami”.
§ 5. pkt.3. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest organizowana i udzielana we współpracy z:
1. rodzicami uczniów,
2. poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, zwanymi dalej „poradniami”,
3. placówkami doskonalenia nauczycieli,
4. innymi przedszkolami, szkołami i placówkami,
5. organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.
§ 7. 1. W szkole pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana w trakcie bieżącej pracy z uczniem oraz w formie:
1. klas terapeutycznych;
2. zajęć rozwijających uzdolnienia;
3. zajęć dydaktyczno-wyrównawczych;
4. zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, socjoterapeutycznych oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym;
5. zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej – w przypadku uczniów gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych;
6. warsztatów;
7. porad i konsultacji.
Powyżej przedstawiłam Państwu zasady udzielenia pomocy psychologiczno-pedagogicznej przez nauczycieli uczniom w szkole według prawa oświatowego. Powyższe rozporządzenie zawiera zawężony zakres problemów i trudności młodzieży gimnazjalnej. Młodzież szkolna przejawia dużo więcej problemów, które warunkują powstawanie niepowodzeń edukacyjnych i emocjonalnych. Należy śmiało postawić tezę, iż
w praktycznej pracy pedagoga szkolnego można zauważyć, że problemy edukacyjne i emocjonalne gimnazjalistów najczęściej wynikają z dysfunkcji środowiska rodzinnego, w którym żyją. Rola rodziców w procesie wychowawczym dziecka jest najważniejsza. Pracę reedukacyjną w aspekcie funkcji opiekuńczo-wychowawczych należy rozpocząć od rodziców naszych uczniów. To głównie od nich zależy kierunek rozwoju psychospołecznego młodego, dorastającego człowieka. Zadaniem szkoły jest rozpoznanie problemu i wsparcie rodzica w zakresie rozwiązania, dlatego zadania pedagoga szkolnego wobec współczesnej problematyki adolescencji powinny uwzględniać zarówno pomoc uczniom jak i ich rodzicom, co było priorytetem pierwotnej idei powstania tej funkcji w szkole. Istnieje wyraźna potrzeba zwiększenia działań szkolnych w zakresie pedagogizacji rodziców i rozwijania ich kompetencji wychowawczych.
b. Procedury reagowania nauczycieli w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży demoralizacja i przestępczością.
W związku z występowaniem w szkole różnorodnych problemów i zagrożeń, pedagog szkolny musi podejmować działania interwencyjne zgodnie z obowiązującymi procedurami. Nie wszystkie sprawy można rozwiązać za pomocą rozmów indywidualnych i wspierających ucznia oraz rodziców. W sytuacji zagrożeń zawiązanych z przejawianiem przez uczniów symptomów demoralizacji takich jak: narkomania, alkoholizm, przemoc, prostytucja, musimy reagować zgodnie z przepisami prawa. W całym kraju obowiązują „Procedury postępowania nauczycieli w sytuacjach zagrożenia dzieci i młodzieży demoralizacją i przestępczością” .
Przepisy te powstały po to, aby ujednolicić interwencyjne działania nauczycieli w sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu uczniom danej szkoły. Każdy z punktów dotyczących posiadania lub zażywania środków psychoaktywnych na terenie szkoły, opisuje krok po kroku czynności, które powinie wykonać dyrektor, pedagog i nauczyciel w sytuacjach łamania prawa przez nieletnich.
Dla zobrazowania przebiegu takiej interwencji posłużę się przykładem gdy na terenie szkoły znajduje się uczeń będący pod wpływem alkoholu lub narkotyków.
W takim przypadku nauczyciel powinien między innymi podjąć następujące kroki:
1. Powiadamia o swoich przypuszczeniach wychowawcę klasy.
2. Odizolowuje ucznia od reszty klasy, ale ze względów bezpieczeństwa nie pozostawia go samego; stwarza warunki, w których nie będzie zagrożone jego życie ani zdrowie.
3. Wzywa lekarza w celu stwierdzenia stanu trzeźwości lub odurzenia, ewentualnie udzielenia pomocy medycznej.
4. Zawiadamia o tym fakcie dyrektora szkoły oraz rodziców/opiekunów, których zobowiązuje do niezwłocznego odebrania ucznia ze szkoły. Gdy rodzice/opiekunowie odmówią odebrania dziecka, o pozostaniu ucznia w szkole czy przewiezieniu do placówki służby zdrowia, albo przekazaniu go do dyspozycji funkcjonariuszom policji – decyduje lekarz, po ustaleniu aktualnego stanu zdrowia ucznia i w porozumieniu z dyrektorem szkoły/placówki.
5. Dyrektor szkoły zawiadamia najbliższą jednostkę policji, gdy rodzice ucznia będącego pod wpływem alkoholu – odmawiają przyjścia do szkoły, a jest on agresywny, bądź swoim zachowaniem daje powód do zgorszenia albo zagraża życiu lub zdrowiu innych osób.
6. W przypadku stwierdzenia stanu nietrzeźwości policja ma możliwość przewiezienia ucznia do izby wytrzeźwień albo do policyjnych pomieszczeń dla osób zatrzymanych – na czas niezbędny do wytrzeźwienia (maksymalnie do 24 godzin). O fakcie umieszczenia zawiadamia się rodziców/opiekunów oraz sąd rodzinny, jeśli uczeń nie ukończył 18 lat.
7. Jeżeli powtarzają się przypadki, w których uczeń (przed ukończeniem 18 lat) znajduje się pod wpływem alkoholu lub narkotyków na terenie szkoły, to dyrektor szkoły ma obowiązek powiadomienia o tym policji lub sądu rodzinnego.
Ponadto dyrektorów szkół i placówek oświatowych, do podejmowania działań profilaktycznych w szkole, zobowiązuje Rozporządzenie . W myśl powyższych przepisów należy organizować zajęcia profilaktyczne dla uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki uzależnień z prelegentami z poradni uzależnień. Wskazane są również zajęcia poruszające tematykę prozdrowotną oraz rozmowy indywidualne i konsultacje udzielane uczniom i rodzicom w celu zapobiegania i leczenia uzależnień.
Tematykę uzależnień należy koniecznie wzbogacić o profilaktykę uzależnień od nowoczesnych mediów cyfrowych takich jak telefon, komputer i telewizor. Konieczność kształtowania prawidłowych nawyków korzystania z mediów cyfrowych wśród młodzieży wprowadza rządowy program obowiązujący dla szkół na lata 2014-2016 pt:„Bezpieczna i przyjazna szkoła”, który został przyjęty na mocy uchwały Rady Ministrów z dnia 28 lipca 2014 r. Nawiązując do nowych zagrożeń technologii cyfrowych, należy podkreślić niebezpieczne zjawiska: cyberprzemocy oraz cybersexu wśród młodzieży gimnazjalnej. Zagadnienia te powodują destrukcyjne szkody dla poznawczo-moralnego funkcjonowania młodych ludzi. Uczniowie nie zdają sobie często sprawy z negatywnych skutków emocjonalnych i społecznych stosowania przemocy w internecie lub z oglądania pornografii online. A rodzice często nie mają wiedzy na temat stron internetowych, które odwiedza ich dziecko. Nieograniczone możliwości korzystania internetu i komputera przez dzieci i młodzieży, narażają je na powstanie traum i zaniżonych samoocen.
W sytuacjach rozpoznania zjawiska przemocy w rodzinie, pedagodzy szkolni zobowiązani są postępować zgodnie z procedurą „Niebieskich kart”. Procedura ta, to instytucjonalne narzędzie służące do przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Rozporządzenie to traktuje procedurę jako ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie.” Pedagog szkolny w obecności ofiary przemocy wypełnia tę kartę określając formy i sposób występowania przemocy w rodzinie. Następnie kartę tę dostarcza d Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Jeleniej Górze, który w dalszej kolejności organizuje tzw. ”zespoły interdyscyplinarne” i zajmuje się daną rodziną, udzielając jej pomocy psychologicznej i prawnej.
2. Diagnoza współczesnych problemów nastolatków i ich środowiska rodzinnego.
W październiku bieżącego roku socjolog Izabela Zdulska, na prośbę Terenowego Komitetu Ochrony Praw Dziecka, przeprowadziła badania jakościowe w formie wywiadów z pedagogami szkolnymi jeleniogórskich gimnazjów w celu opracowania aktualnej diagnozy problemów występujących u dzieci w wieku 13-15 lat oraz ustalenie, jak szkoła wspiera rodzinę w ich rozwiązywaniu. Z raportu badawczego wynikło, że pedagodzy szkolni w swojej praktycznej codziennej pracy wychowawczej spotykają się w różnej skali z następującymi problemami:
• Eurosieroctwo- jest to sytuacja, w której znajduje się uczeń, którego jeden rodzic lub oboje rodzice wyjechali za granicę w celach zarobkowych (najczęściej Niemcy lub Anglia). Problem ten objawia się nieprzygotowaniem ucznia do zajęć lekcyjnych, brakiem motywacji zadaniowej, celów krótkotrwałych oraz problemami emocjonalnymi spowodowanymi tęsknotą za rodzicem. Coraz częściej zdarza się, że osobą wyjeżdżającą jest matka. Do głównych powodów wyjazdów rodziców za granicę należą trudne warunki materialne rodziny (ubóstwo, niespłacone długi) oraz chęć ucieczki danego rodzica od partnera i niestabilnej sytuacji panującej w związku z małżonkiem/partnerem. Dzieci niejednokrotnie zostają pod opieką ciotek i dziadków, którzy nie spełniają zastępczej funkcji rodzicielskiej w sposób prawidłowy i efektywny. Rodzice nie dopełniają formalności sądowych uprawniających zastępujących ich opiekunów do sprawowania prawnej opieki nad dziećmi pod ich nieobecność. Skala problemów poszczególnych szkołach dotyczy od kilku do trzydziestu procent.
• Niewydolność wychowawcza rodzin tzw. „rozbitych” – to trudna sytuacja ucznia, którego rodzice znajdują się w trakcie rozwodu lub po rozwodzie. W aspekcie prawnym coraz częściej mówimy raczej o rozpadzie rodziny, gdyż rodzice żyją w związkach nieformalnych. Dzieci z rodzin tzw. „rozbitych” maja bardzo duże problemy w funkcjonowaniu emocjonalnym. Często nie są w stanie pogodzić się z rozłączeniem się rodziców, wyprowadzką z domu jednego z nich. Przejawiają zaburzenia lękowe spowodowane dalszym funkcjonowaniem rodziny. Dzieci nie godzą się na żadne zmiany w strukturze rodziny i nie chcą zmieniać miejsca swego zamieszkania. Pytanie ich o wybór rodzica, z którym chcą zamieszkać po rozwodzie jest dla nich największym cierpieniem i bolesnym dysonansem poznawczym. W obliczu trudności emocjonalnych jakie dziecko przeżywa w sytuacji rozpadu rodziny, pojawiają się problemy z koncentracją uwagi na materiale konkretnym, zaburzenia pamięci, spadek motywacji zadaniowej, obniżeniu ulegają wyniki edukacyjne. Zdarzają się również przypadki celowych wagarów oraz nagłego nieodpowiedniego zachowania na zajęciach lekcyjnych jako wyraz buntu przeciw rodzicom oraz chęć zwrócenia uwagi na swoje cierpienie. W jednym zbadanych gimnazjów około 25% uczniów wywodzi się z rodzin rozbitych.
• Niewydolność wychowawcza rodzin tzw. „zrekonstruowanych”- jest to trudna sytuacja ucznia, który wychowuje się w rodzinie zrekonstruowanej, nazywanej też „patchworkową”. W jednej chwili dziecko zaczyna funkcjonować z obcymi osobami w jednym domu rodzinnym. Funkcję jednego rodzica przejmuje nowa dorosła osoba, a także „przyszywane” rodzeństwo. Nowy system i nowa konstelacja środowiska rodzinnego wymaga nowych zasad i jasnych reguł, na podstawie których opiera się życie rodzinne wszystkich członków rodziny. Niestety rodzice rodzin zrekonstruowanych nie mają takiej wiedzy i popełniają błędy w postaci brania odpowiedzialności tylko za swoje biologiczne dzieci, surowego traktowania dzieci partnera lub dzielenia opieki rodzicielskiej na „moje, twoje, nasze”.
• Alkoholizm i przemoc przejawiane przez rodziców- to trudna sytuacja dziecka, które w domu rodzinnym jest obserwatorem nadużywania alkoholu przez rodziców lub (i) stosowania przez niego przemocy fizycznej lub psychicznej. Do objawów zachowania ucznia, wychowującego się w rodzinie z wyżej wymienionymi problemami można zaliczyć: notoryczne wagary, słabe wyniki edukacyjne, nieodpowiednie zachowanie na zajęciach lekcyjnych, arogancja wobec osób dorosłych, agresja w relacjach z rówieśnikami, nie wykonywanie próśb i poleceń nauczycieli, nie trzymanie się wspólnych ustaleń, popełnianie czynów karalnych, używki, chęć przynależenia do negatywnego środowiska rówieśniczego, brak wiary w zmianę swojej sytuacji szkolnej i rodzinnej, niska samoocena, negatywny obraz rzeczywistości, brak motywacji do podejmowania działań pozytywnych, rozwijających własną osobowość, zatajanie prawdy o domu rodzinnym, obrona rodziców w sytuacji zgłoszenia przez szkołę wniosku o wgląd w sytuację rodzinną do sądu.
• Trudna sytuacja materialna- to trudna sytuacja dziecka, które wychowuje się w rodzinie mającej problemy finansowe. Trudności materialne, brak pieniędzy na rachunki, na jedzenie, na potrzeby dziecka, które nieustannie potrzebuje nowej odzieży, materiałów edukacyjnych, środków zainteresowań pozalekcyjnych, prowadzą do powstawania wielu konfliktów w rodzinie. Trudne emocje towarzyszące rodzicom, którzy mają trudności w znalezieniu pracy i stałego dochodu mają wpływ na harmonię i stabilizację emocjonalną całej rodziny. Dziecko obserwujące nieustanny niepokój, zmartwienie, żal, smutek i złość u swoich rodziców zaczyna przyjmować je jako własne i obwiniać się za własną bezradność w takiej sytuacji. Zdarza się, że demonstruje swoje emocje w szkole w postaci niewłaściwego zachowania na lekcjach oraz agresji wobec rówieśników, zwłaszcza tych, którzy pochodzą z rodzin o wysokim statusie ekonomicznym. Uczniowie z rodzin z trudnościami materialnymi mają duża potrzebę uznania i szacunku oraz pokazania otoczeniu, że są ważni i silni. Demonstracje te przeważnie mają charakter agresywny. Niestety, zdarza się, że nierozłącznie wraz z problemami materialnymi w rodzinie, obserwujemy problemy z alkoholem i przemocą. Praca z rodzicami w tych sytuacjach, polega długotrwałym oddziaływaniu i traktowaniu z szacunkiem nawet w przypadku, kiedy rodzic jest niedomyty i czuć od niego nikotynę oraz alkohol. Chodzi o to, by rodziców przysposobić do współpracy i w ten sposób pomóc dzieciom. Bywa, że pedagog musi uświadomić jednemu z rodziców, że jest uzależniony od alkoholu, że w domu stosuje przemoc, co może być jednocześnie przyczyną niepowodzeń związanych z poszukiwaniem przez niego pracy.
• Problemy psychiatryczne młodzieży- to trudna sytuacja dziecka, w której jest otoczone szczególną opieką rodziców, nauczycieli, pedagoga, psychiatrów, psychologa i pomimo tych oddziaływań nie ma efektów w postaci lepszego samopoczucia. Dzieci te zażywają leki przepiane przez lekarz psychiatrę oraz uczestniczą w terapii psychologicznej. Pomimo pomocy profesjonalnej nadal funkcjonują nieprawidłowo, w postaci fatalnego samopoczucia, zamykania się w sobie, tworzenia negatywnej atmosfery wokół siebie oraz w klasie. Rodzice uczniów z trudnościami psychiatrycznymi najczęściej współpracują ze szkołą. Najnowsze badania prowadzone przez terapeutę uzależnień w jednej ze szkół wykazały rosnący odsetek uczniów systematycznie zażywających leki uspokajające.
• Brak wiedzy rodziców na temat etapów rozwojowych dzieci a szczególnie adolescencji- większość rodziców nie posiada żadnej wiedzy na temat zadań rozwojowych, które musi wykonać nastolatek. Rodzice nie wiedzą jak rozmawiać ze swoim dorastającym i często trudnym dzieckiem. W amoku pracy zawodowej, której wymiar godzin staje się coraz dłuży, nie rozpoznają potrzeb swoich dzieci. Zajęci sprawami zadaniowymi dotyczącymi organizacji pracy zawodowej i funkcjonowania domu rodzinnego pod względem opłat, zaopatrzenia w żywność, nie rozmawiają z nimi o ich przeżyciach i uczuciach. Rodzice są zmęczeni codziennością i skoncentrowani na konsumpcyjnym trybie życia. Brakuje im czasu na chwilę refleksji nad prawdziwymi wartościami osobistymi i rodzinnymi. Ponadto współczesne technologie informacyjne w postaci smarfona, telewizji i internetu zastępują rozmowy z prawdziwymi ludźmi o prawdziwych problemach.
4. Szkolne strategie niesienia pomocy uczniom z trudnościami.
Głównym narzędziem pracy pedagoga szkolnego jest on sam. Oprócz doświadczenia oraz wiedzy merytorycznej w zakresie psychologii rozwojowej i prawa oświatowego, olbrzymią rolę odgrywa osobowość pedagoga szkolnego. Repertuar cech osobowościowych, począwszy od wrażliwości i delikatności a skończywszy na rzetelnej konsekwencji oraz spójności przekazów werbalnych i niewerbalnych, stanowi najważniejszy zasób pracy pedagogicznej z młodzieżą. Szczerość, autentyczność a także umiejętność kształtowania u młodych ludzi dbania o własne i innych bezpieczeństwo przyczyniają się do wysokiej efektywności pracy pedagoga w szkole. Ponadto, pedagog musi posiadać umiejętności mediacyjne w kontaktach z rodzicami i nauczycielami, czyli dwoma ogniwami, które czasem zamiast współpracować, to wzajemnie się dyskredytują.
Strategii niesienia pomocy uczniom w szkole jest wiele i są one uzależnione od rodzaju problemów dziecka. Do najważniejszych form pomocy uczniowi należą w kolejności:
1. zainteresowanie sprawami ucznia,
2. rozmowa indywidualna z uczniem (aktywne słuchanie i umiejętne zadawanie pytań naprowadzających),
3. rozmowa z rodzicem i wychowawcą na temat problemów ucznia,
4. rozmowa mediacyjna z uczniem, rodzicem i wychowawcą- w zależności od potrzeb,
5. objęcie ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole w formie zajęć pozalekcyjnych, konsultacji,
6. pomoc materialna w formie zasiłku i stypendium socjalnego, paczek żywnościowych, ubrań, zakupu podręczników lub ćwiczeń,
7. współpraca z pracownikami socjalnymi Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w celu wymiany informacji i określeniu oddziaływań dla dobra dziecka i jego rodziny,
8. skierowanie ucznia lub rodzica do poradni specjalistycznej w celu diagnozy lub terapii stwierdzonych zaburzeń,
9. zespół wychowawczy w sytuacjach łamania przez ucznia regulaminu szkolnego (wagary, używki, nieodpowiednie zachowanie w szkole), obecni: uczeń, rodzice, wicedyrektor, pedagog, wychowawca w celu ustalenia przyczyn problemu oraz form wspólnych, zintegrowanych oddziaływań wychowawczych,
10. monitorowanie sytuacji dydaktyczno-wychowawczej ucznia, zbieranie informacji zwrotnych.
11. kierowanie pisemnych wniosków o wgląd w sytuację rodzinną, wychowanie nieletniego lub ingerencję w wykonywanie władzy rodzicielskiej do Sądu Rejonowego III Wydział Rodzinny i Nieletnich,
12. aktywizowanie młodzieży w wolontariat na rzecz potrzebujących ludzi i zwierząt oraz w akcje profilaktyczne,
13. zajęci profilaktyczne i warsztaty psychoedukacyjne dla uczniów i ich rodziców, prowadzone przez pedagoga szkolnego i wychowawców,
14. organizacja szkoleń i warsztatów dla uczniów i rodziców ze specjalistami z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, z Poradni Profilaktyki i Uzależnień MONAR, z Policji z Prokuratorem, ze Strażą Miejską, ze Strażą Graniczną.
15. szkolenia dla kadry pedagogicznej w zakresie indywidualizacji nauczania i oceniania uczniów z trudnościami.
Kolejka przed gabinetem pedagogów oraz częstość nacisków na klamkę od drzwi świadczą o tym, że młodzież, rodzice i nauczyciele ich bardzo potrzebują, a oni próbują im pomóc. Jest to praca niełatwa, przebiegająca w stałym napięciu, gdyż dobro dziecko wymaga podejmowania jak najlepszych decyzji. Każdy przypadek jest inny, ma inne przyczyny, inaczej przebiega. Nie da się dopasować życia dziecka do sztywnych procedur. W czasie wywiadów o tym aspekcie swojej pracy pedagodzy dużo opowiadali. Mówili o wysiłku, jaki wkładają w pozyskanie rodziców do współpracy. Nie tylko tłumaczą, wyjaśniają, przekonują, ale i mediują, wypracowują kontrakty rodzinne oraz prowadzą terapie. To przynosi efekty, ale na zaufanie trzeba sobie zapracować. Jedna z rozmówczyń powiedziała: „zdobycie zaufania i współpraca daje dużo satysfakcji”. Wszyscy pedagodzy podkreślali nieocenioną rolę rodziny, gdyż tylko wspólna praca dobrze rokuje. Niestety nie zawsze skutkują „miękkie” metody pracy. Bywa i tak, że wielokrotnych wezwaniach rodzica do szkoły, trzeba się udać do domu ucznia z policją.
WNIOSKI I REKOMENDACJE
• edukacja dla rodziców w przedszkolu
• superwizje dla pedagogów aby lepiej pomagać
• szkoła staje wobec konieczności reagowania na niemalże wszystkie przypadki dziecięcych trudności bez względu na posiadanie narzędzia
• fatalna współpraca z kuratorami.