Przemoc w rodzinie narusza podstawowe prawa człowieka oraz jest przestępstwem, ściganym najczęściej z art. 207 Kodeksu karnego.
Specjalną procedurę postępowania w przypadku krzywdzonych dzieci przewiduje art. 12a ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1390). Zgodnie z nią pracownik socjalny, który w ramach wykonywania obowiązków służbowych stwierdzi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia dziecka, ma prawo na podstawie decyzji podjętej wspólnie z policją i przedstawicielem służby zdrowia zabrać je od agresywnych rodziców, a następnie umieścić u najbliższych członków rodziny lub w pieczy zastępczej. Następnie w ciągu 24 godzin powinien powiadomić o tym fakcie sąd rodzinny. Ten zaś w ciągu kolejnej doby jest zobligowany rozstrzygnąć, czy taka interwencja była zasadna.
Jak wynika z danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w 2016 r. we wspomnianym trybie zabranych zostało 1214 dzieci (rodzice złożyli tylko 24 zażalenia na podjęte wobec ich dzieci działania). 324 z nich trafiło do bliskiej rodziny, 485 do rodzin zastępczych, natomiast 448 do placówki opiekuńczo-wychowawczej. Tym samym w porównaniu do 2015 r. nastąpił nieznaczny (o 56 małoletnich) wzrost liczby odebranych dzieci i młodzieży (wtedy było ich 1158).
A Trybunał Konstytucyjny uznał, że konieczne jest wprowadzenie regulacji, które określałyby, jakie wymagania powinny spełniać osoby mające pełnić funkcję procesowego kuratora dla małoletnich pokrzywdzonych.
Profesjonalna pomoc małoletniemu pokrzywdzonemu w sprawie karnej – zwłaszcza w sytuacji, kiedy sprawcą jest osoba najbliższa – jest warunkiem koniecznym dla zapewnienia rzetelnego postępowania.
Tylko wtedy urzeczywistnione będą zasady współżycia społecznego, a jednocześnie poszanowana będzie godność ofiary przestępstwa. Przypomniał o tym RPO. W wystąpieniu do ministra sprawiedliwości wspomina o wydanym w 2014 r. przez Trybunał Konstytucyjny postanowieniu sygnalizacyjnym. Wskazano w nim obszary, które powinny zostać uregulowane przez ustawodawcę, a które dotyczą art. 51 par. 2 k.p.k. Zgodnie z nim, jeżeli pokrzywdzonym jest małoletni, prawa jego wykonuje przedstawiciel ustawowy albo osoba, pod której stałą pieczą dziecko pozostaje.
- Trybunał uznał, że konieczne jest wprowadzenie regulacji, które określałyby, jakie wymagania powinny spełniać osoby mające pełnić funkcję procesowego kuratora dla małoletnich pokrzywdzonych, gdyż obecnie obowiązujące przepisy pozostawiają sądom niezwykle duży margines swobody w zakresie doboru takich osób – wskazuje RPO.