Wiele osób prosi TKOPD o udziału jego umocowanego przedstawiciela w sprawie dotyczącej rodziny i dziecka, w tym też dotyczącej wydanie dziecka w trybie Konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granice sporządzonej w Hadze dnia 25 października 1980 r.
A my mamy z tym problem, gdyż sądy często oddalają, zresztą słusznie, nasze wnioski o dopuszczenie przedstawiciela Terenowego Komitetu Ochrony Praw Dziecka w Jeleniej Górze do udziału w sprawie w charakterze przedstawiciela społecznego. W związku z powyższym przedstawiamy obowiązujący stan prawny regulujący ten problem.
Zgodnie z art. 8 kpc organizacje pozarządowe, których zadanie statutowe nie polega na prowadzeniu działalności gospodarczej, mogą dla ochrony praw obywateli, w wypadkach przewidzianych w ustawie, wszcząć postępowanie oraz wziąć udział w toczącym się postępowaniu.
Przepis art. 61§ 2 kpc upoważnia organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych, za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie, do… wytaczania powództw na rzecz tej osoby w sprawach np. o alimenty, ochronę równości… W sprawach tych organizacje pozarządowe mogą przystąpić, za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie, do tej osoby w toczącym się postępowaniu.
W postępowaniu nieprocesowym organizacje społeczne mogą spowodować wszczęcie postępowania lub wstępować do już toczącego się postępowania w jednym wypadku, a mianowicie w sprawach o nakazanie, aby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające małżonkowi, który nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny, były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka (art. 28 kro i art. 565 §2 kpc).
A sprawach o wydanie dziecka w trybie Konwencji, o której mowa wyżej, postępowanie – jego przedmiot, najczęściej nie nie jest sprawą przeciwko nieletniemu i przepisy ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich nie mają tu zastosowania. Dlatego nie maja tu zastosowania przepisy art. 30 §4 upn, na które często powołują się nasi petenci.
Również przepis art. 61§ 2kpc nie stanowi podstawy do dopuszczenia TKOPD do działania w tego typu postępowaniu. Jak wskazano powyżej, upoważnia on jedynie organizacje pozarządowe w zakresie swoich zadań statutowych, za zgodą osoby fizycznej wyrażoną na piśmie, do wytaczania powództw na rzecz tej osoby w sprawach o alimenty, ochronę konsumentów, ochronę środowiska, ochronę praw własności przemysłowej oraz ochronę równości.
Ponadto organizacje pozarządowe, które nie uczestniczą w sprawie, mogą przedstawiać sądowi istotny dla sprawy pogląd wyrażony w uchwale lub w oświadczeniu ich należycie umocowanych organów (art. 63 kpc), zaś art. 635 kpc nie odnosi się do organizacji pozarządowych tylko do innych podmiotów, które uzyskują stosowne uprawnienia na podstawie odrębnych przepisów.
Przepis art. 63 kpc pozwala jedynie na wyrażenie poglądu w sprawie, a nie na dopuszczeniu do udziału w sprawach wcześniej wskazanych, dotyczących wydania dziecka w trybie powyższej Konwencji. Takowe jest prowadzone na podstawie przepisów powołanej konwencji, kpc i innych przepisów odrębnych. Postępowanie to jest postępowaniem nieprocesowym, nie stanowi żadnego ze wskazanych w art. 61 §2 kpc postępowań, w którym mogą wziąć udział organizacje pozarządowe. Również przepisy szczególne nie przewidują udziału organizacji pozarządowych w tych postępowaniach.