Powracamy do lekarskiej klauzuli sumienia

Jakiś czas temu Naczelna Rada Lekarska zakwestionowała konstytucyjność przepisu, że lekarz nie może powołać się na klauzulę sumienia i odmówić pomocy… w innych przypadkach niecierpiących zwłoki; że lekarz powołujący się na tę klauzulę ma obowiązek wskazać pacjentowi… realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym; i że lekarz ma obowiązek powiadomienia o tym przełożonego oraz uzasadnienia i odnotowania tego w dokumentacji, gdyż ujawnia to jego światopogląd.
Skargę rozpatrywał pełny skład Trybunału. Pierwsze dwa zaskarżone przepisy uznał za niekonstytucyjne, zaś trzeci, jako z nią zgodny. Czworo sędziów złożyło zdania odrębne do różnych części wyroku.
Sędziowie uznali, że obowiązek wskazania innego lekarza przez tego, który odmawia świadczenia z powołaniem się na klauzulę sumienia, niepotrzebnie wydłuża drogę pacjenta do informacji i tym samym oddala w czasie uzyskanie przez niego pożądanego świadczenia. Istnieje wiele sposoby poinformowania pacjenta o dostępności danego świadczenia. Wg Trybunału takiej informacji mógłby udzielać Narodowy Fundusz Zdrowia. - Skoro posiada on informacje o lekarzach oraz innych jednostkach wykonujących wrażliwe świadczenia zdrowotne, to racjonalnym i skutecznym rozwiązaniem legislacyjnym byłoby kierowanie pacjentów po informacje bezpośrednio do tych instytucji i ich pracowników, czyli do źródła informacji. Jest to słuszne i racjonalne.
Za niekonstytucyjną Trybunał uznał również niemożność powołania się lekarza na klauzulę sumienia… w innych przypadkach niecierpiących zwłoki, bowiem regulacja ta w zaskarżonym zakresie jest niedookreślona. – Nie wiadomo bowiem, o jakie dobra chodzi; z powodu jakich wartości spełnienie tego świadczenia zdrowotnego musi nastąpić natychmiast. Podkreślił jednocześnie, że wolność sumienia każdego człowieka jest kategorią pierwotną. – W świetle hierarchii wartości konstytucyjnych trudno jest przyznać, że inne prawa pacjenta niezwiązane z jego życiem i zdrowiem mogłyby mieć pierwszeństwo przed wartością, jaką jest w demokratycznym państwie prawnym wywodzona wprost z godności człowieka wolność sumienia.
Natomiast za zgodny z konstytucją Trybunał uznał obowiązek powiadomienia przełożonego o skorzystaniu z klauzuli sumienia oraz uzasadnienia i odnotowania tego w dokumentacji. Dyrektor szpitala musi wiedzieć, który z jego lekarzy nie wykonuje określonych świadczeń, by móc zawrzeć kontrakt z NFZ na dane świadczenia oraz racjonalnie kierować placówką. Taka informacja dla przełożonego nie może być utożsamiana z deklaracją jakiejś określonej wiary, bo odmowa wykonania aborcji nie może być utożsamiana z taką deklaracją. Może ona też wynikać z wiedzy medycznej i etycznej tradycji hipokratejskiej. Ne można także twierdzić, że odnotowanie sprzeciwu lekarza co do danego świadczenia w dokumentacji naruszało konstytucję. Ma to bowiem charakter czysto sprawozdawczy i wtórny wobec wcześniejszej deklaracji lekarza dla przełożonego, że nie wykonuje danego świadczenia, gdyż korzystanie z klauzuli sumienia jest jawne.
Zakwestionowane przez Trybunał przepisy stracą swą moc z chwilą opublikowania wyroku w dzienniku urzędowym. Powinien się też nimi zająć Sejm, ale to już w przyszłej kadencji.